Сонымен қатар, Алматы қ. «Психологиялық-медициналық-педагогикалық консультация» КММ директорының м.а. Эльмира Ақшолақова Өңірлік коммуникациялар қызметінің брифингінде осындай аурумен ауыратын балаларға психологиялық-медициналық-педагогикалық консультация беру тәртібін егжей-тегжейлі түсіндірді.
Спикердің айтуынша, психологиялық-медициналық-педагогикалық консультацияда аутизмі және аутистік спектрдің аурулары бар балаларды психологиялық-педагогикалық тексеру және кеңес беру бағдарламасын әзірлеудің өзектілігі осы санаттағы балалар санының үнемі артуымен және аутизмді психологиялық-педагогикалық диагностикалаудың отандық бағдарламаларының болмауымен байланысты, сондай-ақ инклюзивті білім беруді дамыту және ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар балаларды тексеру және оларға кеңес беру бойынша Халыққа қызмет көрсету сапасын арттыру жағдайында ПМПК қызметін реформалау қажеттілігінен.
«Білім беруді дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына сәйкес «психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялар» медициналықтан педагогикалық модельге көшеді. ПМПК қызметіндегі әлеуметтік-педагогикалық модель келесі механизмдер арқылы жүзеге асырылады: Ерекше білім беру қажеттіліктерін бағалау және бала үшін оқытудың арнайы жағдайларын анықтау сияқты жаңа бағыттарды енгізу; баланың даму проблемаларын, оқыту, тәрбиелеу және әлеуметтік бейімделу қиындықтарын бағалаудағы психологиялық-педагогикалық үлесті арттыру; ПМПК қорытындысында медициналық диагноздарды қолдануды болдырмайтын және білім беру және психологиялық-педагогикалық көмектің көлемі мен сипатын анықтайтын балалардың әлеуметтік-педагогикалық сыныптамасын енгізу; балаларды дамыту және тәрбиелеу бойынша ата - аналарға консультациялық көмек көлемін кеңейту»,-деп атап өтті Алматы қаласы «Психологиялық-медициналық-педагогикалық консультация» КММ директорының м.а. Эльмира Ақшолақова.
Оның айтуынша, ПМПК-да аутизмі бар балаларды тексеру бағдарламаларын қолдану:
- аутизм және АСБ бар балаларға психологиялық-педагогикалық тексеру жүргізуге қойылатын талаптар мен көлемді белгілеуге;
- тексеру және кеңес беру тәртібін стандарттауға
- тексеру барысында әртүрлі әдістерді, әдістемелерді, тестілерді қолдануды оңтайландыруға;
- тексеру нәтижелерін объективті және дәл талдау және баланың дамуын бағалаудың дәлдігі үшін жағдай жасауға;
- балаларды тексеру және ата-аналарға кеңес беру сапасын арттыруға мүмкіндік береді.
Спикер сондай-ақ ПМПК-да кешенді тексеру жүргізу тәртібі туралы айтты.
Біріншіден, ата-аналардың шағымдары мен сұраныстарын ПМПК тіркеушісі нақтылайды, ол: консультацияға жүгінудің себебі неде екенін; өз бастамасы немесе дәрігерлердің, педагогтардың, психологтардың, тәрбиешілердің жолдамасы бойынша ма; баланың дамуына не кедергі келтіреді (ата-аналардың шағымдары); консультациядан не күтетінін сұрайды.
Екіншіден, медициналық және әлеуметтік-психологиялық анамнезді жинауды және баланың дамуының әлеуметтік жағдайын анықтауды кез келген консультация маманы ПМПК қызметінің үлгілік қағидаларының белгіленген нысанына сәйкес жүзеге асырады; егер ата-аналар сұрауының сипаты (баладағы аутизмді тексеру, растау немесе алып тастау) және/немесе баланың дамуы мен мінез-құлқына шағымдар аутистикалық тәуекелділікке күдіктенуге мүмкіндік берсе, психиатр-дәрігер жүзеге асырады.
Бұл шағымдарға мыналар жатады: баламен қарым-қатынас пен өзара әрекеттесудің қиындықтары: ол атқа, ауызша қарым-қатынасқа жауап бермейді, жақындарымен араласпайды және нашар қарым-қатынас жасайды, бірлескен әрекеттер мен ойынға қатыспайды; өзімен-өзі болуды жөн көреді; сөйлеуінің кешігуі: бала сөйлегенге назар аудармайды (естімейтін немесе түсінбейтін сияқты); тіл қатпайды; балалар ойыншықтарымен және әдеттегі балалар ойындарымен ойнамайды; ерекше ойындар, іс-шаралар, баланы алаңдату қиын болатын әрекеттер тән; балалармен ойнауға қызығушылықтың болмауы, бірлескен ойындарға қатыспайды, жалғыз ойнағанды жөн көреді; әдеттердегі тұрақтылыққа деген тұрақты міндеттеме - тек бірдей тамақты жей алады, бірдей киім киіп, бірдей мультфильмді көре алады және т.б.; қоршаған ортадағы кез-келген өзгерістерге төзбеушілік.
Бұдан әрі аутизмнің бұзылуына күдік туындаған кезде ата-аналарға сауалнама және психологиялық-медициналық-педагогикалық тексеру жүргізіледі.
Осыдан кейін ғана зерттеу нәтижелерін алқалы түрде талқылау және отбасында, білім беру ұйымдарында оқыту мен тәрбиелеудің арнайы жағдайларын жасау жөніндегі ерекше білім беру қажеттіліктері мен тиісті ұсынымдарды айқындау жүзеге асырылады.
Одан кейін ПМПК-ның жалпы қорытындысы немесе қосымша тексеру жүргізу қажеттігі туралы шешім жасалады (бастапқы тексеру бір-төрт қабылдау ішінде жүргізілуі мүмкін), сондай-ақ баланың даму проблемалары бойынша ата-аналарға консультация беру, оларды еңсеру жолдары мен шарттары туралы ұсынымдар беру жүргізіледі.
Қажет болған жағдайда ПМПК мамандарымен жеке отбасылық кеңестер өткізіледі, медициналық, психологиялық-әлеуметтік-педагогикалық сипаттағы нақты жеке ұсыныстар жасалады.
