2025 жылғы 25 шілде күні сағат 16:00-де Қазақстан Республикасы Мемлекеттік орталық музейінде көрнекті қазақстандық суретші, Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген өнер қайраткері, Қазақ КСР-інің халық суретшісі Молдахмет Сыздықұлы Кенбаевтың (1925–1993) туғанына 100 жыл толуына арналған «ЖАРҚЫН БОЯУЛАР ШЕБЕРІ» мерейтойлық көркемөнер көрмесі салтанатты түрде ашылады.
Молдахмет Кенбаев – қазақ бейнелеу өнері мектебінің негізін қалаушылардың бірі, ХХ ғасырдағы Қазақстан өнеріндегі жаңа көркемдік дәуірдің нышанына айналған тұңғыш кәсіби қазақ суретшісі. Ұлттық мәдениетті дамытуға қосқан елеулі үлесі үшін ол «Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген өнер қайраткері» және «Қазақ КСР-інің халық суретшісі» атақтарына ие болды. Суретшінің туындылары терең ұлттық болмысымен, қанық түстерімен, адам сезімдеріне, тұрмыс пен тарихи тақырыптарға деген ерекше ілтипатымен ерекшеленеді.
Мерейтойлық көрмеде суретшінің ерте және кейінгі кезеңдегі туындылары, сондай-ақ оның ең танымал картиналары ұсынылады:
«Жылқы ұстау» – шебердің ең жарқын әрі динамикалық жұмыстарының бірі, 1961 жылы салынған. Осы жылдың түпнұсқа туындысы қазіргі таңда Мәскеудегі Мемлекеттік Третьяков галереясының қорында сақтаулы. Ал туындының авторлық нұсқасы (қайта жазылған нұсқасы) Әбілхан Қастеев атындағы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік өнер музейі қорына алынған.
«Әңгіме» — композициясы мен мазмұны
Оқиға кең байтақ дала төсінде өрбиді. Композицияның ортасында – шабандоздар бейнеленген, олар көкжиекпен астасып жатқан сызықтар тұманында көрініп, шексіздік пен табиғатпен тұтастық сезімін тереңдете түседі. Бұл туынды суретшінің шығармашылық шарықтау кезеңінде жазылған және Әбілхан Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер музейінің қорына енген.
«Әңгіме» – 1950-жылдардағы ұлттық бейнелеу өнері палитрасын қалыптастырған іргелі еңбектердің бірі. Бұл туынды жиі түрде жетекші музейлердің ірі монументалды экспозицияларына енгізіліп отырады. Картинаның өзі халықаралық көрмелерге — Лондон мен әлемнің басқа елдерінде ұсынылып, түркі халықтарының мәдени диалогын нығайтты.
2021 жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі шығарған «Бейнелеу өнері» сериясындағы 500 теңгелік күміс монетада «Әңгіме» картинасының бейнесі стилизацияланып берілді. Бұл факт туындының мәдени символ ретіндегі маңызын айғақтай түседі.
М.С. КЕНБАЕВТЫҢ МОНУМЕНТАЛДЫ МОЗАИКАЛАРЫ (1960–1980 ЖЖ.)
Молдахмет Кенбаев Қазақстандағы монументалды өнердің, әсіресе қоғамдық ғимараттардағы мозаика жанрының дамуына зор үлес қосты. Оның жұмыстары халықтық тақырыптарды, дәстүрлі ою-өрнектерді және заманауи социалистік стильді шебер үйлестіре отырып, ерекше мәдени кеңістік қалыптастырды.
Мозаикаларының негізгі ерекшеліктері:
- Ұлттық колорит – қазақ тұрмысы, эпосы, музыкасы мен еңбек көріністері.
- Динамикалық композициялар – қозғалыстағы бейнелер, қарама-қарсы бағытталған сызықтар.
- Түстік қанықтық – қызыл, қоңыр-сары (охра) және көк реңктер басым түсетін бай палитра.
- Орнаменттілік – халықтық өрнектер мен бейнелердің (шаңырақ, қобыз, киіз үй және т.б.) көркем үйлесімі.
ХАЛЫҚ СУРЕТШІСІНІҢ ТАНЫМАЛ МОЗАИКАЛАРЫ:
1. «Алма-Ата» қонақ үйінің қасбетіндегі панно — Молдахмет Кенбаевтың кеңестік Қазақстан монументалды өнерінің ең жарқын туындыларының бірі. Бұл панно социалистік реализм стилінде, қазақтың дәстүрлі сәндік өнері элементтерімен үйлесіп жасалған.
2. «Кәдесый ұстаған қыз» — бастапқыда Алматы қаласындағы Достық даңғылы, 40-үй мекенжайында орналасқан «Қазақстан» сауда үйінің қасбетін сәндеген.
3. Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университетінің (бұрынғы ҚызПИ) қасбетінде, қазіргі Айтеке би көшесі жағында, 1960–70 жылдары Молдахмет Кенбаев пен Николай Цивчинский жасаған монументалды мозаикалық панно орналасқан.
Бұл мозаикалар кеңестік Қазақстанның сәулеттік келбетінің ажырамас бөлігіне айналды. Олар қалаларды көркейтіп қана қоймай, ұлттық сананы оятатын, фольклор мен заманауи стильді тоғыстырған идеяларды бойына сіңірген.
Бүгінде Кенбаевтың кейбір туындылары мәдени мұра нысаны ретінде қайта қалпына келтірілуде.
КӨРМЕНІҢ МАҚСАТЫ
Көрме Ұлы шеберге деген құрметті білдірумен қатар, оның ұлттық көркем тілдің қалыптасуына қосқан үлесін және қазақстандық суретшілердің тұтас бір буынына ұстаз болған рөлін көрсетуге бағытталған. Кенбаевтың шығармалары — дәстүр мен заманауи бейнелеудің арасын жалғаған көпір, қазақ халқының тарихы мен рухының кенепке түскен көрінісі.
Көрмеде Халық суретшісінің шамамен 100-ге жуық туындысы ұсынылады.
Көрменің ресми ашылу салтанаты аясында М. Кенбаевтың бір туындысы оның отбасы тарапынан Қазақстан Республикасының Мемлекеттік орталық музейіне тарту етіледі. Бұл шығарма музейдің кескіндеме қорын толықтырып, ұлттық бейнелеу өнерінің алтын қорын байыта түседі.
Іс-шараға Алматы қаласы әкімдігі, ғылыми және шығармашылық зиялы қауым өкілдері, мәдениет пен өнер қайраткерлері, сондай-ақ Молдахмет Кенбаевтың рухына тағзым ететін барша азаматтар қатысады.
Көрме 2025 жылғы 10 тамызға дейін жалғасады.
