Қалада жыл басынан бері барлығы 1727 өтініш берілген. Бұл туралы Өңірлік коммуникациялар қызметінің брифингінде Алматы қаласы бойынша Мемлекеттік кірістер департаментінің қарызын өтей алмайтын борышкерлермен жұмыс басқармасының басшысы Айдос Будугулов мәлімдеді.
Заң 2023 жылдың наурызынан бастап күшіне енді. Заңды іске асырудың мақсаты – азаматтардың борыштық жүктемесін азайту, әлеуметтік шиеленісті жеңілдету, қарыздарды төлеуді ынталандыру.
«Бүгін біз банктердің, микроқаржы ұйымдарының, коллекторлық агенттіктердің алдында және қарыздың басқа түрлері бойынша мерзімі өткен берешегі бар және ЖК ретінде тіркелмеген ҚР азаматтарының төлем қабілетсіздігіне байланысты туындаған қатынастарды реттеуді көздейтін «Қазақстан Республикасы азаматтарының төлем қабілеттілігін және банкроттықты қалпына келтіру туралы» қолданыстағы Заңды талқылап жатырмыз», - деді А.Будугулов.
ӨКҚ спикері соттан тыс банкроттық рәсімін қолдану тәртібі туралы айтты.
«Соттан тыс банкроттықты Мемлекеттік кірістер органдары қарайды. Кредиторлар тізбесін, берешек сомасын, сондай-ақ банкпен немесе микроқаржы ұйымдарымен борышты реттеу туралы құжаттарды қоса бере отырып, «Электрондық үкімет» порталы, «e-Salyq Azamat» мобильді қосымшасы арқылы өтініш беру арқылы іске асырылады», - деп нақтылады ол.
«Qoldau» жеке тұлғалардың банкроттығы ақпараттық жүйесі арқылы тіркеуші Мемлекеттік органдардың, банктердің және кредиттік бюролардың электрондық дерекқорларымен салыстыру арқылы борышкердің кіріс өлшемдеріне сәйкестігі тұрғысынан автоматты түрде салыстыру жүргізілетін болады.
Заң күшіне енген күннен бастап бүгінгі күні Алматы қаласы бойынша келіп түскен өтініштердің саны - 8100, оның ішінде,ағымдағы жылдың басынан бері – 1727.
- Банкрот деп танылып, 6 664 005 898 (6,6 млрд) теңге сомасында 1 134 азаматқа қатысты рәсімдер аяқталды; (осы жылдың басынан бері 370 банкрот 3 016 427 806 (3 млрд.) теңге сомасында;
- 5 980 (осы жылдың басынан бері 1 046) өтініш бойынша азаматтар рәсімді қолданудан бас тарту туралы хабарлама алды;
- 676 өтініш қабылданып қаржылық мониторинг жүргізілу басталды.
Заңды іске асыру барысында туындайтын негізгі құқық қолдану проблемалары:
- Өтінім бергенде борышкердің қолында кредитормен қарызды ретке келтіру туралы құжаттың болмауы;
- Борышкерлер өтінім берген кезде несие берушілер алдындағы қарызының нақты сомасын, сондай-ақ несие берушінің атауын білмеуі;
- Соттан тыс банкроттық рәсімін қолдануға болатын қаржы ұйымдарының тізімінде кредитордың болмауы;
- Несиены 12 ай қатарынан өтемеу шартының, кредиторлардың біржақты қарызды қайта құрылымдау барысында түскен мардымсыз соммаларға сай орындалмауы.
- Екі несиелік бюроның деректер базасында бірдей ақпараттың болмауы.
Спикер атап өткендей, осы мәселелердің барлығы туралы белгілі, заңнамаға тиісті түзетулер Мәжілісте қаралуда.
Оның сөзінше, сот банкроттығы – банкроттықтың екінші процедурасы.
Сот банкроттығының мақсаты - банкроттың мүліктік массасы есебінен кредиторлардың талаптарын барынша қанағаттандыру.
Егер жалғыз тұрғын үй кепіл заты болып табылса, онда кредитор оны қайтарып алуға құқылы.
Сот банкроттығы рәсімін қолдану кезінде борышкерге келесі шектеулер бар:
- Мүлікті иеліктен шығару немесе өзіне жаңа міндеттемелер алу (несие алу, кепілдіктер мен кепілдіктер беру) бойынша мәмілелер жасасу;
- Шетелге шығу.
Соттық банкроттық рәсімін қаржылық басқарушылар (заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің банкроттық рәсімін жүзеге асыратын әкімшілер; кәсіби бухгалтерлер; заң консультанттары; аудиторлар) жүзеге асырады. Қаржы басқарушыларының қызметтері ақылы және қызметтерге ақы төлеу борышкердің мүлкі есебінен жүргізіледі (айына 1 ЕТЖ, 2024 жылы - 85 мың теңге).
Бүгінгі күні 27 азаматқа сот банкроттық рәсімі қолданылды (ағымдағы жылдың басынан бері 15 азаматқа); 7 азаматқа қатысты сот банкроттық рәсімі аяқталды (жылдың басынан бері 2 азаматқа).
Сондай-ақ, спикер төлем қабілеттілігін қалпына келтіру тәртібін түсіндірді. Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру, тұрақты табыс көзі болған жағдайда, қарызды 5 жылға дейін бөліп төлеу мүмкінді қарастырылады.
Борышкерге қойылатын жалғыз шарт – қарыз сомасы қарыз алушының меншігіндегі мүліктің құнынан аспауы керек.
«Бұл процедураның артықшылығы: жеке тұлға «банкрот» мәртебесін алмайды, сондықтан ол банкрот үшін қарастырылған салдарға ұшырамайды, сонымен қатар шетелге шығуға тыйым салу түріндегі шектеулер қарастырылмаған», - деп түсіндірді ол.
Соттық банкроттығы және төлем қабілеттілігін қалпына келтіру тәртібін қаржы басқарушылары жүзеге асырады және сот арқылы жүзеге асырылады.
Төлем қабілеттілігін немесе сот банкроттығын қалпына келтіру тәртібін қолдану туралы арызды борышкер тұрғылықты жері бойынша сотқа жазбаша нысанда немесе электрондық құжат нысанында береді.
Бүгінгі күні төлем қабілеттілігін қалпына келтіру процедурасын қолдану туралы өтініш 2023 жылдың қыркүйегінде берілді, бірақ қолданылмады.
Сонымен бірге, өзін банкрот деп жариялау туралы шешім қабылдаған азаматтардың, бірқатар салдары барын атап өткен жөн, мысалы:
- Ломбардтарда шағын несие алуды қоспағанда, 5 жылға несие алуға шектеу;
- Қайта банкроттық деп тану 7 жылдан кейін ғана мүмкін болады;
- Банкроттықтан кейінгі 3 жыл ішінде қаржылық мониторинг жүргізу.
«Соттан тыс немесе сот тәртібімен банкроттық рәсімдері қолданылғанға дейін үш жыл ішінде мүлік жасырылған немесе жойылған және қасақана банкроттық фактілері болған жағдайда банкроттық рәсімі аяқталады. Алайда, рәсімнің тоқтатылуы борышкердің кредиторлар алдындағы міндеттемелерінің аяқталуына әкеп соқпайды», - деп қорытты Айдос Будугулов.
