Алматы қаласының білім басқармасы мен Алматы қаласының әкімдігінің қолдауымен Алматы көлік және коммуникациялар колледжінің арнайы пән оқытушылары мен шеберлері 2023 жылдың қыркүйек, қазан айларында шетелдік тағылымдамадан өтті.
Тағылымдаманың мақсаты кәсіптік техникалық білім беру саласындағы оқытушылардың кәсіби деңгейін көтеру, білімгерлерге білім беру сапасын жақсарту барысында қажетті материалдар жинақтау, сондай ақ білім беру бағдарламасының білім беру компонентінің бір бөлігін әзірлеу мақсатында ұйымдастырылған. Тағылымдама бағдарламасына семинарлар, экскурсиялар, кәсіпорындарға бару, бизнес өкілдерімен кездесулер, сондай-ақ Ювяскюлядағы техникалық колледждерге бару кірді.
Еліміздің техникалық білім саласын заманауи талаптарға сай ету және отандық жоғары оқу орындарының халықаралық деңгейде лайықты орын алуын қамтамасыз ету мақсатында мемлекет тарапынан біраз жұмыстар жүргізілуде. Мұның дәлелі ретінде жоғары оқу орындарының оқытушы профессорлық құрамын әлемнің алдыңғы қатарлы оқу орындары мен ғылыми зерттеу орталықтарына біліктілігін көтеруге, жастарды түрлі оқу бағдарламалары арқылы тегін білім алуға жіберу және басқа да оң тәжірибені айтуға болады. Алматы қаласының білім беру басқармасы және Алматы қаласының әкімдігінің ұйымдастыруымен жасалған осындай бір іс-шараның шеңберінде Финляндияның жоғары білім және ғылым саласымен танысуға мүмкіндік алдық. Бұл іссапар барысында әлемге танымал Хельсинки университеті, Ювяскюля университеті, Финляндияның білімді дамыту орталығы, Финляндияның Білім және мәдениет министрлігі, Республикалық кәсіподақ ұйымдарының қауымдастығы және басқа да жоғары білім мен ғылым саласына қатысты ұйымдардың жұмысымен таныстық.
Оқытушы мен шеберлердің құрамының біліктілігін көтеруге бағытталған бұл іс-шара отандық техникалық орта білімді ғылымды дамытуға қатысты жаңа идеялардың қалыптасуына және ой тұжырымдар жасауға негіз болды.
Финляндияның ұлттық білім жүйесі Болон процесіне енген және еуропалық білім кеңістігінің толыққанды мүшесі. Соған қарамастан, Финляндияның техникалық орта білім және ғылым саласы өзіндік дәстүрі мен құндылықтарын сақтап қалған. Жалпы алғанда, бұл елдің жоғары білім саласы Болон процесінен зиян шекпей, пайдалы тұстарын ғана алған. Осы тұрғыдан қарағанда, Қазақстан үшін бұл елдің білім жүйесінің халықаралық білім кеңістігіне енуге байланысты озық тәжірибесі қызығушылық тудырып, мақаланы өзекті етеді.
Бүгінде Финляндия білім және ғылым саласында айтарлықтай жетістіктерге жеткені анық. Ол туралы халықаралық деңгейде кеңінен айтылуда. Осы орайда Финляндияның білім және ғылым жүйесі туралы ой өрбітіп, Қазақстан Республикасына үлгі етіп алатын қандай тұстары бар екені жөнінде айтылмақ.
Ақысыз білімді барлық деңгейде қамтамасыз ету арқылы фин елі азаматтардың білім алу құқықтарын тең еткен. Бұл арқылы ата-анасы қоғамда қандай әлеуметтік мәртебеге ие екеніне қарамастан, кез келген балаға өзінің қабілетіне қарай лайықты оқу орнында білім алуға мүмкіндік туғызылған. Мұнда біз финдық білім беру жүйесінің аса демократиялық сипатқа ие екенін байқаймыз. Өз кезегінде білім беру жүйесінің мұндай артықшылығы сапалы ұлттық адами капитал қалыптастырудың басты факторы ретінде танылатыны анық көрініп отыр. Ең бастысы, осы қағидалардың дұрыс екенін білім алушылар мен ұстаздар, университет жетекшілігі мен министрліктің өкілдері бір ауыздан қолдап, мақтаныш тұтатындығы қызығарлық жағдай. Бұл жағдай Финляндияда мемлекеттік биліктің саясаты мен азаматтық қоғам арасында толық үйлесімдік бар екенін көрсетеді.
Финдық жоғары білімнің басты қызметі–білім беру мен ғылыми зерттеулер жүргізу. Яғни, жоғары оқу орнының оқытушылары білім берумен шектелмей, бір мезгілде белсенді ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізеді.
Финдық жоғары білім саласында Еуропалық Одаққа мүше елдердің университеттері берген дипломдардың танылуында еш кедергі жоқ. Ал енді, өзге мемлекеттерден алынған дипломдардың танылуы үлкен мәселе туғызатыны айтылды. Әрине, дипломның қосымшасындағы өткен сабақтары және оның кредиттерінің көлемі есептеледі дейді, бірақ қанша дегенімен бұл процедураның үлкен машақаты бар екен. Бұл жағдайды Финляндияның өзге елдерге, әсіресе дамушы елдерге қатысты жабық саясат ұстануынан деп түсінуге болады.
Жоғарыда айтып кеткеніміздей, Финляндияда білім беру барлық деңгейде ақысыз түрде жүзеге асырылады. Яғни, жоғары білім алу тегін. Осы себепті де, жоғары оқу орындары қай мамандықтан қанша маман дайындау қажеттілігін Білім және мәдениет министрлігімен ақылдаса отырып шешеді. Бұл қатынастар министрлік пен университет жетекшілігі арасында шарт жасасу арқылы бекітіледі. Әдетте шарт 3-4 жылға жасалады. Әрине, жоғары оқу орындары толығымен автономиялық мәртебеге ие, бірақ қаржыландыру толығымен мемлекет қазынасынан және үлкен көлемде болғандықтан, қаржыға мемлекет тарапынан бақылау жүргізіледі.
Финляндияда сырттай оқу деген мүлдем жоқ және жоғары білім тек күндізгі бөлімде ғана оқытылады. Қашықтықтан оқыту өте сирек кездеседі. Бұл жағдай мемлекетте сапасыз білім беру мен формальды диплом беруге жол берілмейтінін көрсетеді.
Колледж оқытушылары тәжірибедегі алғашқы сапарларын Эстония мемлекетінің астанасы Таллин қаласынан бастады, бұл қалада психологиялық және адамдармен қарым қатынас орнату семинарларына қатысты, ары қарай Финляндия мемлекетінің Ювяскюля қаласына бардық.
Финляндия мемлекетінің білім беру жүйесінің ерекшеліктері: барлық бала тең құқылы, жекеменшік білім мекемелері жоқ, сабаққа қажет құрал-жабдықтар мен оқулықтар тегін беріледі, түскі ас тегін, білім алушылардың жол жүру билетінің ақшасын муниципалитет төлейді, оқытушыларға толықтай сенім артады, табиғатынан кем-тар болып туылған балалар құрдастарымен қатар отырып білім алады, мекеме басшыларының оқушыны басқа мектепке көшіру немесе оқудан шығару сынды құқығы жоқ.
Қазақстан мен Финляндияда тағылымдамадан өтуге арналған шетелдік іссапар аясында Алматы көлік және коммуникациялар колледжінің делегациясы Финляндия мемлекетінің Ювяскюля қаласындағы университеттер мен колледждерде болды. Тағылымдама 21 күнге созылды және финдік оқытудың бірегей тәжірибесіне және жұмыс орнында оқытудың жаңа әдістерін меңгерді.
Соңғы жылдары Финляндияның білім беру саласындағы тәжірибесі халықаралық деңгейде өзін дәлелдеді. Дүние жүзіндегі университеттер мен техникалық колледждер финдік білім беру әдістері мен технологияларын басқа елдерге пайдалану үшін экспорттауға ынталы.
Фин моделінің негізі практикалық бағыт болып табылады: мұғалімдер жастарға нақты өмірде қажет дағдыларды береді. Сондықтан мектептерде қосу және бөлумен қатар мұрагерлік салықты төлеуді үйренеді, ал колледждер мен университеттерде оқытудың басым бөлігі жұмыс орнында өтеді. Тағы бір ерекшелігі, студенттерді жеке бағдарламалар бойынша оқыту, бұл кең тәжірибемен бірге тамаша кәсіби нәтижелерге әкеледі.
JAMK және GRADIO кәсіптік колледжі – кәсіптік білім берудегі озық тәжірибені дамытқаны үшін Финляндияның Білім министрлігінен екі рет Ұлттық сапа сыйлығын алған техникалық колледж. Колледж өз жетістіктері мен өздерінің білім беру бағдарламаларымен бөлісті.
Тренинг нәтижесінде тағылымдамадан өтушілер:
- жұмыс берушінің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін кадрларды қалай дайындау және бұл тәжірибені Қазақстанда қалай қолдану керектігі туралы тұтас идея. Қазіргі уақытта тәжірибе барысында құрастырылған жол карталарын пысықтап, нәтижені бірлесіп пысықтап, жаңа жобаларды ойластыруда.
- біз финдік білім беру жүйесі қалай құрылымдалғанын, жеке оқу жоспары қалай құрылғанын және оның негізінде оқушылардың жетістіктерін бағалауды егжей-тегжейлі зерттедік;
- колледж бен өндірістің өзара әрекеттестігі қалай ұйымдастырылғанын, тәлімгерлерді қалай дайындайтынын, WorldSkills кәсіби шеберлік байқауларына дайындық қалай жүргізілетінін білдік;
- пайдалану ережелері, еңбекті қорғау, өрт қауіпсіздігі талаптарын және оларды жұмыс орнында практикалық қолдануды қалай меңгергендері туралы толығымен таныстық;
- Еуропалық одақ темір жолдарының тартқыш электрмен жабдықтау және автоматты блоктау жүйесінің жұмысын зерттедік;
- энергетикалық өнімдер және жоғары вольтты электр энергиясын беру және коммутациялау өнімдері саласындағы соңғы технологиялармен және әзірлемелермен таныстық;
- темір жол автоматикасының заманауи жүйелерін және диагностикасын, жоғары жылдамдықты тасымалдауға арналған тізбекті аспаларға техникалық қызмет көрсету және жөндеуді тәжірибеде қолдануды оқыдық.
- кәсіпорындардағы жаңа техникамен таныстық, өндірісте қолданылатын инновациялық технологияларды, заманауи еңбекті ұйымдастыруды, өндіріс жаңашылдарының техникасы мен еңбек әдістерін зерттедік.
Тәжірибе қорытындысы бойынша «Автоматтандыру және телемеханика және темір жол көлігін басқару» және «Темір жолдардың электр жүйелерін электрмен жабдықтау, пайдалану, техникалық қызмет көрсету және жөндеу» мамандықтарының оқытушылары «Темір жолдардың электр жүйелерін электрмен жабдықтау, пайдалану, жөндеу және жөндеу» мамандығы бойынша алған білімдерін саралай отырып, жобаларын әзірлейді. Жобада Финляндияның білім беруді дамыту тәжірибесінің элементтері, мұғалімдер мен студенттер арасындағы психологиялық қарым-қатынастар және техникалық білім беру саласындағы білім көрсетіледі. Осылайша колледж оқытушылары теориялық білімдерін саралап, практикалық дағдыларды меңгереді. Осының барлығы бәсекеге қабілетті мамандарды дайындауға ықпал етеді. Финляндия елінен тағылымдамадан өтіп, өзімізге білім саласына керекті өмірлік азық жинақтадық. Алматы қаласының білім басқармасы мен Алматы қаласының әкімдігіне шет елге барып білімімізді шыңдауға мүмкіндік бергені үшін алғысымызды білдіреміз!
