Қазақстандықтар коронавирусқа қарсы вакциналардың тиімділігіне күмән келтірмеуі тиіс, деп санайды Қазақстан-Ресей медициналық университетінің жұқпалы аурулар курсының меңгерушісі, медицина ғылымдарының кандидаты Наиля Оспанбекова.
Наиля Оспанбекованың пікірінше, халыққа өзін және айналасындағыларды қорғау үшін вакцинация алу маңызды. Алматы өңірлік коммуникациялар қызметіне берген сұхбатында инфекционист жиі қойылатын сұрақтарға жауап берді.
- Наиля Қуанышбайқызы, ұжымдық иммунитетті қалыптастыру үшін халықтың қанша пайызын вакциналау қажет?
- Бұл сұраққа екі жауап бар – қарапайым – неғұрлым көп адам вакцина алса, соғұрлым жақсы және күрделісі, бұған жауап берерде басқа вирустық инфекциялар кезіндегі тиісті мәліметтерге сүйену керек. «Ұжымдық иммунитет», сондай-ақ «популяциялық иммунитет» деген атпен белгілі, жұқпалы аурудан жанама қорғаныс болып табылады, ол халық арасында иммунитеттің дамуына байланысты немесе вакцинация нәтижесінде, не болмаса, бұрын инфекция жұқтырып, одан сауыққан кезде пайда болады.
Сондықтан COVID-19-ға қарсы ұжымдық иммунитетті ауруды қоздырғыштың әсерінен емес, вакцинация арқылы адамдарды қорғауды қамтамасыз ету керек. Ұжымдық иммунитетті қамтамасыз ету үшін иммунитетті қажет ететін адамдардың үлесі ауруға байланысты өзгереді. Мысалы, қызылшаға қарсы ұжымдық иммунитетті қамтамасыз ету үшін халықтың шамамен 95%-ын вакциналау қажет. Қалған 5%-ы қызылша вакцинацияланған адамдар арасында таралмайтындығына байланысты қорғалады. Полиомиелит үшін шекті деңгей шамамен 80%-ды құрайды.
- Инфекциялық аурулардың деңгейіне қандай факторлар әсер етеді? Оның ішінде коронавирустың таралуы. Бұған дейін эпидемиологтар бетперде режимі мен әлеуметтік қашықтықтың арқасында тұмау, ЖРВИ және басқа тыныс алу органдарының аурулары азайды деп хабарлады. Мүмкін, бетперде режимі мен әлеуметтік қашықтықтың маңызы біз ойлағаннан да жоғары болар.
- Естеріңізге сала кетейік, ауру адам, оның ішінде аурудың инкубациялық кезеңіндегі және SARS-CoV-2 симптомсыз тасымалдаушылары инфекция көзі болып табылады. Ауру адам инкубациялық кезеңнің соңғы екі күнінде және аурудың алғашқы күндерінде басқаларға үлкен қауіп төндіреді. Аурудың таралу жолы негізінен ауа тамшылары арқылы, сондықтан медициналық бетперде кию инфекцияның таралу қаупін күрт төмендетеді.
Байланыс жасау арқылы таралу жолы қол алысу және жұқтырған адаммен тікелей байланысудың басқа түрлері кезінде, сондай-ақ вирус қонған беткі қабаттар мен заттар арқылы жүзеге асырылады. Сондықтан әлеуметтік қашықтық қажет.
Біз бетперде режимі мен әлеуметтік қашықтықтың маңызды екенін әрқашан білдік. Естеріңізге түсіріп көріңіздерші, тұмау маусымында ауруханаларда карантин мен бетперде режимі жарияланатын, бұл инфекцияның ауруханаларға таралмауына мүмкіндік берді. Егер барлық адамдар әрдайым және барлық жерде бетперде режимі мен әлеуметтік қашықтықты сақтаса, жаңа коронавирустық инфекцияның пандемиясы үш аптадан кейін аяқталар еді.
- Вакцинация науқаны кезінде бетперде кию керек пе?
- Мен жаңа коронавирустық инфекцияға қарсы вакцинациядан өткен азаматтарға популяциялық иммунитет қалыптасқанға дейін бетперде киюді жалғастыруды ұсынар едім. Вакцинация ауыр ағымнан және көп жағдайда COVID-19 ауруынан сенімді қорғайды, бірақ вакцинациядан кейін иммунитет екі аптадан кейін дами бастайды және 56 күнге дейін қалыптаса береді. Сондықтан вакцинаның алғашқы инъекциясынан кейін екі апта ішінде бетперде режимін сақтау қажет. Осыдан кейін тұрақты иммунитет екі рет енгізілгеннен кейін дамиды. Сондықтан осы кезеңде Денсаулық сақтау министрлігі бетперде киюді ұсынады.
- Вакцинациядан бұрын не айту керек? Коронавирусқа қарсы қандай созылмалы аурулармен вакцинация алудың қажеті жоқ?
- Вакцинацияға абсолютті қарсы көрсетілімдер жоқ, сонымен қатар, қосымша аурулары бар адамдарда вакцинациядан болатын қауіп COVID-19 қаупінен төмен. Қарсы көрсеткіштер: ұқсас компоненттері бар вакцинаның кез-келген компонентіне жоғары сезімталдық, анамнездегі ауыр аллергиялық реакциялар, жедел инфекциялық және инфекциялық емес аурулар, созылмалы аурулардың өршуі кезінде - вакцинация аурудан айықаннан немесе ремиссиядан кейін 2-4 аптадан кейін жүргізіледі. Ауыр емес ЖРВИ, асқазан-ішек жолдарының жедел инфекциялық ауруларында-вакцинация температура қалыпқа келгеннен кейін жүргізіледі. Сондай-ақ, жүктілік кезінде және бала емізу кезінде вакцинация жүргізілмейді. 1 жасқа дейінгі балалар вакцинациялауға жатпайды.
- Вакцинациямен халықтың қандай топтарын барынша қамту қажет?
- Халықтың барлық топтары вакцинациялануы тиіс. Бұл 100% медицина қызметкерлері, мұғалімдер, балалар мекемелерінің қызметкерлері, полиция, әскери қызметкерлер. Мысалы, АҚШ-та алдымен 60 жастан асқандар, содан кейін 40 жастан асқандар, содан кейін қалғандарына екпе салынды. Мен бұл тәсілмен толық келісемін, ең алдымен тәуекел (қауіп) тобындағыларды вакциналау керек.
- Скептиктер: вакцинаның мәні неде, әлі де жаңа штамдар пайда болады, бұл көмектеспейді, бекерге өздеріне вакцина қауіп төндіреді дейді. Мұндай адамдарға не айтар едіңіз?
- Егер сіз осы жерде және қазір осы вирустан вакцинацияланбасаңыз, келесіге дейін өмір сүрмеуіңіз де мүмкін. Оның үстіне Қазақстанда қолданылатын вакциналардан ешқандай елеулі қауіп жоқ. Соңғы зерттеулер көрсеткендей, жұқтырған адам үшін оның коронавирустың қандай нұсқасын жұқтырғаны маңызды емес: мутация аурудың ағымына әсер етпейді. Коронавируспен күресте, оның мутацияларына қарсы жасалған нақты шаралары жоқ. Вирустың нұсқасына қарамастан, SARS-CoV-2 жақын байланыс арқылы беріледі, сондықтан адамдар арасындағы байланыстардың санын азайтатын барлық шаралар тиімді. Бұрынғыдай, жаңа инфекцияларды уақтылы анықтау және жұқтырған адамдарды оқшаулау өте маңызды.
- Көбісі вакцинацияға сенеді, бірақ әлі де күмәндануда. Қазір емханаларда егіліп жатқан вакциналардың тиімділігі туралы сараптамалық пікірмен бөліссеңіз - бұл V спутнигі, КазВак, Хаят вак.
- Қазақстанда үш вакцина бар: ресейлік, қазақстандық және қытайлық. Өндірушәлер тиімділігі бойынша әртүрлі сандарды келтіреді, алайда олардың қайсысы қаншалықты тиімді екенін 1-3 жыл бойғы жеткілікті түрде жүргізілген ұзақ бақылаудан кейін ғана нақты айтуға болады. Қалай болғанда да, тіпті сирек жағдайларда, егілгендер ауырып қалған күннің өзінде, ауру асқынуларсыз оңай өтеді. Естеріңізге сала кетейін, алғашқы вакцинациядан кейін 4-5 апта ішінде немесе екіншісінен кейін иммунитет кем дегенде 2 апта ішінде әлі де дұрыс қалыптаспауы мүмкін.
- Сұхбатыңызға рахмет.
